این نیازی است که باید در هر مقوله و زمینه ای به ویژه در مباحث مرتبط بادانش پزشکی مورد توجه قرارگیرد و از آن مهمتر این که تشکل ها و نهادهای مدنی مرتبط بااین حرفه حساس و صنوف متنوع آن خودرا ملتزم به رعایت چنین موازینی بدانندوهمواره به یادداشته باشند که دربحث ها وجدلهای علمی، به قول سعدی بزرگ " دلایل قوی باید و معنوی – نه رگ های گردن به حجت قوی ".

این روزها بالاگرفتن دامنهء بحث وجدل میان جمعی از نمایندگان رادیولوژیست ها با متخصصان بیماری های زنان ،بر سر درستی یا نادرستی و ضرورت یا عدم ضرورت انجام امور سونوگرافی اولیه توسط این دسته ازمتخصصان درمطب ها، گویی مصداقی است از آنچه درمقدمه این یادداشت به آن اشاره شد.درواقع این بحث ها آزمونی است برای دوسوی این گفت وگو که تاچه اندازه به معیارهای شناخته شده علمی وتجربی درجهان پزشکی تکیه می کنند ویا تاچه میزان برای به کرسی نشاندن حرف های خودشان، آسمان و ریسمان را به هم می بافند و آیا وظیفه و مسئولیت تشکل هایی که حرفه های مختلف پزشکی را نمایندگی می کنند برخوردواقع بینانه وعلمی با مسایل فیمابین و دسته بندی ،اولویت بندی ومنطقی سازی آنها وسپس پیگیری ومطرح کردن شان در چارچوبی حقوقی،مدنی و استدلالی است ویا سیاه یا سفید دیدن خواسته ها و انتظارات و سوار شدن برموج احساسات و مطالبات اعضای یک صنف،حتی به قیمت دورشدن ازمبانی علمی وتجربی درجهان امروز؟

درچنین فضای متاثرازسوء تفاهم ها ست که برخی دوستان منسوب به رادیولوژیست ها اینجا و آنجا اظهارمی کنندکه گویا هیچ یک ازاعضای جامعه پزشکی(ازهرتخصصی که باشند) حق ندارند دست به ابزارهای سونوگرافی درمطب خودبزنند، زیرااین تخصص فقط وفقط در حیطه توانایی و مسئولیت حرفه ای آنهاست وبرخی دیگرنیز باکمی تخفیف اجازه می دهنداین اتفاق درمطب ها بیفتد اما به شرط آن که وجهی ازبابت آن دریافت نشود هر چند این وجه ناچیز باشد.این فتواهای به ظاهرحرفه ای درشرایطی مطرح می شود که اهل فن می دانند فارغ التحصیلان رشته تخصصی زنان درطی آموزش های تخصصی خوددرچارچوب برنامه جامعی، فرآیند انجام سونوگرافی برای کمک به تشخیص اولیه بیماریهای زنان را طی می کنند(دست کم انجام 200مورد سونوگرافی حاملگی و 100موردسونوگرافی ژنیکولوژی دراین فرآیند دیده شده است) تابتوانند باشناختی که ازآناتومی واقسام بیماری های زنان دارند درتشخیص اولیه ابعاد بیماری وتدوین برنامه درمانی متناسب، به درستی و بادقت علمی لازم گام بردارند و ازارجاعات کور، غیرضرور و مکرر بیمار به مراکز تشخیصی خودداری کنند و البته درصورت نیاز به پیگیری بیشتربرای دستیابی به اطلاعات معین ،جامع و کاملتر و تشخیص نهایی،از همکاران رادیولوژیست(radiologist) خود کمک بخواهند.هدف اصلی همه این آموزشها اینست که متخصصین زنان برخوردار از کفایت و کارآمدی استاندارد باشند.این استانداردها چه در میان متخصصان زنان وچه رادیولوژیستها مکمل یکدیگر ونهایتا" در خدمت تضمین سلامت بیماران است.

بنابراین انجام سونوگرافی اولیه درمطب متخصص زنان، نه موازی کاری با رادیو لوژیستهاست ونه کاری تشریفاتی وزائد، ونه مانعی برای فعالیتهای پردامنه، حساس و پیچیده تشخیصی مانند سونوگرافی های پیشرفته، سی تی اسکن و یا ام. آر.آی که درحیطه تخصص رادیولوژیستهاست.

علاوه براین همه می دانیم حساسیت بیماری های زنان و زایمان و بارداری به گونه ایست که نمی توان درموارد فوریتی، دست روی دست گذاشت و به جای کمک به تسریع مراحل شناخت اولیه ازنوع ودامنه بیماریی های که جان مادرو نوزاد،هردو را تهدید می کند،بیمار را پیشاپیش وچشم بسته به حوزه های تشخیصی دیگرحواله داد. آن هم مراکزی که چه بسا به لحاظ مکانی یا زمانی دردسترس فوری نیستند.

نکته دیگراین که درصورت کنارگذاشتن ابزارهای ساده برای سونوگرافی درمطب متخصصان زنان، هربیماری بایدبه محض مراجعه به پزشک به طور مثال برای انجام سونوگرافی شکمی به رادیولوژی معرفی شود و اگررادیولوژیست این اقدام را کافی ندانست و مثلا" رادیولوژی واژینال را ضروری تشخیص داد بیمارباید دوباره به متخصص زنان مراجعه کند وبا دردست داشتن نسخه ای برای تصویربرداری جدیدبازگردد و اگردرمرحله بعدی بازهم بررسی بیشتری لازم بود برای بارسوم، انجام ام.آر.آی باتقاضای متخصص زنان به جریان بیفتد و...! این همان مسیرطاقتفرسایی است که بسیاری ازبیماران به ویژه درشهرهای بزرگ هرروز آن را باانواع دغدغه ها طی می کنندومتحمل هزینه های مکرر و بعضا"غیرضروروگزاف می شوند.ولی متاسفانه برخی باانحصارهمهء امورتشخیصی درمحدودهء رادیولوژی(Radiology) ها به تداوم این شرایط نامطلوب کمک می کنند و حاضر نیستند کوچکترین گامی برای تغییرآن برداشته شود.

این در حالی است که در دنیای پزشکی امروز انجام سونوگرافی در برنامه آموزشی متخصصان زنان جایگاه و ابعادتازه به تازه ای را به خود اختصاص می دهد .در کوریکولوم 2017 آموزشی کشورهای پیشرفته،سونوگرافی زنان و بارداری برای رزیدنت های زنان تا سطوح بالا هم دیده شده است و جالب اینکه در پیوست این برنامه آموزشی نام دپارتمان رادیولوژی نیزبه عنوان تایید کننده به چشم می خورد .تازه ترین مقالات علمی درممالک پیشرفته صنعتی هم همگی رزیدنت های زنان را مشخصا" تشویق به آموختن هر چه بهینه تر سونوگرافی می کنند و انجمن رادیولوژی این کشورها نیز در کنار انجمن های زنان و مامایی تایید کننده این جهت گیری هستند.این در حالیست که دراین کشورها نه کمبود پزشک و نه منطقه محرومی مطرح است ونه محدودیتی برای پذیرش زنان بیمار توسط پزشکان مرد جهت انجام سونوگرافی(sonography) واژینال وجوددارد.

بااین اوصاف همچنان روی سخن با فعالان تشکل های مدنی- صنفی درجامعه بزرگ پزشکی کشور است که انتظار می رود فراتر از صورت ظاهری بحث ها و جدل ها به ابعاد علمی مسایل نگاه عمیق تری بیاندازند و ناخواسته فضای همکاری و همدلی میان اعضای جامعه پزشکی را به سوی تقابل ورقابتهای ناسالم و زیان بار سوق ندهند.

وکلام آخراین که بزرگترین سرمایه جامعه پزشکی، اعتماد مردم است . این اعتماد را باطرح بحث های احساسی و فاقد مبانی علمی تضعیف نکنیم.

دکترمریم میکانیک،جراح ومتخصص زنان و زایمان