اربعین (عدد 40) در متون دینی، حدیثی و تاریخی کاربرد زیادی داشته و بسیاری از امور با عدد اربعین تعریف شده است باید توجه داشت که در نگرش صحیح دینی، اعداد نقش ویژه ای به لحاظ عدد بودن در القای معنی و منظوری خاص ندارد بلکه بسیاری از اعداد که در نقل های دینی آمده می تواند بر اساس یک محاسبه الهی باشد اما اینکه این عدد در موارد دیگری هم کاربرد دارد و بدون یک مستند دینی می توان از آن در سایر موارد استفاده کرد قابل قبول نخواهد بود.
واژه ی اربعین در بسیاری از امور تعریف و تحریر شده و در بسیاری از موارد بکار رفته است یک نمونه آن سن رسول خدا (ص) است که در زمان بعثت چهل ساله بوده است گفته می شود که عدد 40 در سن انسانها نشانه بلوغ و کمال عقل و رشد فکری است، میقات موسی با پروردگارش در طی چهل روز حاصل شده است، نقل است که حضرت آدم چهل شبانه روز روی کوه صفا در حال سجده بود، درباره بنی اسرائیل هم آمده که برای استجابت دعای خود چهل شبانه روز ناله و زاری کردند و بالاخره در روایات حفظ چهل حدیث، دعای چهل مؤمن، قرائت دعای عهد در چهل صبح، پذیرفته نشدن نماز شرابخوار تا چهل روز و ... از مواردی است که جایگاه و ارزش عدد چهل را در معارف اسلامی بیان نموده است.
در متون مذهبی و احادیث ما مهمترین نکته درباره اربعین روایت امام حسن عسگری (ع) است که در منابع مختلفی از امام یازدهم نقل شده است: نشانه های مؤمن پنج چیز است:
1- خواندن 51 رکعت نماز در شبانه روز (17 رکعت نماز واجب و 11 رکعت نماز شب و 23 رکعت نوافل)
2- انگشتر در دست راست کردن
3- وجود آثار سجده بر پیشانی
4- بلند خواندن بسم الله در نماز
5- زیارت اربعین.
این حدیث تنها مدرک معتبری است که جدای از خود زیارت اربعین که در منابع دعایی آمده به اربعین امام حسین (ع) و بزرگداشت آن روز تصریح شده است اما درباره منشاء اهمیت اربعین در منابع کهن شیعه باید گفت که به این روز از دو جهت توجه شده است. یکی به دلیل بازگشت اسراء از شام به مدینه و دیگری به سبب زیارت قبر سید الشهدا (ع) توسط جابر بن عبداله انصاری یکی از اصحاب برجسته رسول خدا (ص) و امیرالمؤمنین (ع)، اکثر مورخین مانند شیخ مفید، شیخ طوسی و علامه حلّی می نویسند:
روز بیستم صفر روزی است که خانواده امام حسین (ع) و اصحاب از شام به سوی مدینه بازگشتند و هم چنین جابر بن عبداله برای زیارت امام حسین (ع) از مدینه به کربلا آمد و نخستین کسی بود که قبر آن حضرت را زیارت کرد منابع تاریخی زیارت جابر را دو گونه نقل کرده اند مرحوم طبری زیارت جابر را همراه با عطّیه عوفی گزارش نموده اما سخنی از ملاقات وی با اهل بیت به میان نیاورده اما سید بن طاووس زیارت جابر را همراه با ملاقات با اهل بیت بیان نموده است. حضور اهل بیت در اولین اربعین از مسائلی است که بعضی از محققین شیعه به صورت تشکیک مطرح نموده و برخی دیگر از محققین در صدد رفع تشکیک و اثبات آن شده اند. در بین شیعیان چنین مشهور است که اربعین روزی است که جابر ابن عبداله به زیارت امام حسین (ع) آمده و در همانجا بود که اهل بیت علیهم السلام هنگام بازگشت از شام را هم در روز اربعین در سرزمین کربلا ملاقات نمود و هم چنین در این روز سر مطهّر امام حسین (ع) به بدن ملحق شده و دفن گردید.
اللّهم ارزقنا شفاعه الحسین (ع) یوم الورود

سید محمدعلی شهیدی رئیس بنیاد شهید وامور ایثارگران