در مورد عزل و نصب سائر مسئولین مانند، وزراء و نمایندگان مجلس و... راهکارهای دیگری در قانون اساسی مشخص شده است.

در مورد عزل و نصب مسئولین توسط رهبر چند نکته باید مورد توجه قرار بگیرد:

نکته اول: در هر مسئولیتی یک سری شرایط و ویژگی هایی وجود دارد که برای تصدی آن مسئولیت، احراز آن شرایط لازم است تا هم وظایف محوله به فرد مورد نظر به درستی انجام پذیرد و هم حقوق مردم در اثر بی کفایتی او پایمال نگردد. مقام معظم رهبری نیز با توجه به شرایط و صلاحیت افراد و توانایی و تجربه آنان پس از مشورت با مشاورین مربوطه، افراد را برای احراز مسئولیت ها انتخاب می نمایند و یا فردی را جایگزین فرد دیگری می نمایند و در زمان مسئولیت او نیز نظارت بر عملکرد وی دارند، بنابراین بهترین و شایسته ترین فرد ممکن برای احراز مسئولیت توسط ایشان انتخاب می شود.

نکته دوم: اینکه گاه ممکن است فرد انتخاب شده برای مسئولیت دارای نواقصی باشد و یا در عملکرد مواجه با ضعف هایی باشد و در عین حال در مجموع مناسب ترین فرد و بهترین گزینه موجود برای آن مسئولیت است و جایگزین بهتری برای وی در احراز آن مسئولیت، وجودندارد.

بنابراین در عزل و نصب مسئولین باید ملاحظه این نکته بشود که آیا در صورت عزل و برکناری این فرد، فرد مناسب تری برای تصدی این مسئولیت وجود دارد یا نه؟

نکته سوم: این است که در عزل و نصب مسئولین باید رعایت مصلحت کشور و نظام بشود و آن چه برای همگان و به ویژه رهبران دینی از بالاترین درجه اهمیت برخوردار است حفظ اساس و کیان اسلام است و رهبری و مراجع تقلید از آن جهت که رهبر و مرجع هستند هر گاه احساس کنند خطری متوجه اصل اسلام و احکام نورانی آن است، ساکت ننشسته و اعلام خطر خواهند کرد. مقام رهبری نیز که عهده دار پایه گذاری سیاست های کلان حکومت است، بعد از تشریح این سیاست ها، مسئولان را موظف به اجرای آن کرده اند و بر حسن اجرای آنها نظارت می کنند، مسئولان نیز به عنوان بازوهای اجرایی حکومت، ملزم به اجرای اوامر و دستورهای رهبری هستند.

با این حال مشکلی که پیوسته رهبران دینی با آن مواجه بوده اند، نحوه برخورد با کسانی است که از نظر فکر دینی کاستی هایی دارند و عملکرد آنها با بینش اسلامی وفق نمی دهد، اما از آنجا که مهم ترین چیز برای رهبر حفظ اساس اسلام و نظام اسلامی است، ناچار می بایست در برابر برخی از انحراف ها به تذکر و نصیحت بسنده کند، زیرا موضع گیری صریح گاه ممکن است بیش از آنکه در تقویت نظام موثر باشد، اساس آنرا تضعیف کند، اینجاست که وجود مصلحت اهم که همان حفظ اساس اسلام و نظام است، بر مصالح دیگر اسلام مقدم می شود و رهبران دینی را وا می دارد تا برای صیانت از آن گاهی سکوت اختیار کنند.(3)

بنابراین این طور نیست که مقام معظم رهبری نسبت به عملکرد مسئولین بی تفاوت بوده و عکس العملی نشان ندهند، بلکه ایشان تذکرات و نصایح لازم را به مسئولین می دهند و بر عملکرد آنان نیز نظارت دارند و در صورت لزوم نیز اقدامات لازم را انجام می دهند، ایشان در مورد عملکرد برخی از مسئولین فرمودند: «در بین اعضای دولت کسانی هستند که من روش ها و سیاست هایشان را نمی پسندم، خود آنها و مسئولان دولت هم می دانند، ممکن است مردم ندانند، لزومی هم نداشته که مردم بدانند، لکن آنها که باید بدانند، می دانستند انتقادهایی داشته ام، انتقاد ها را هر وقت لازم بوده به آنها گفته ام، اگر در جایی ایجاب می کرده و لازم بوده، سخت گیری هم کرده ام و شدت عمل هم به خرج داده ام که اصلاح بشود.»(4)

با این اوصاف ایشان متوجه فساد بوده و از این رو، رفع فساد و تبعیض و... را محور اساسی اصلاحات قرار دادند و بر آن تاکید نمودند و فرمودند: «تلاش هائی می شود که مسائل غیر اصلی مسائل اصلی وانمود شود، خواسته های غیر حقیقی به عنوان گفتمان ملی وانمود شود، لیکن گفتمان اصلی این ملت اینها نیست، گفتمان اصلی این ملت این است که همه در پی این باشند که راههایی برای تقویت نظام و اصلاح کارها و روشها پیدا کنند.»(5)

«اگر کسانی از راه های نامشروع کسب ثروت کردند، این فساد است و باید اصلاح شود، اگر کسانی از امتیازات بی جا استفاده کردند... اگر اعتیاد در جامعه هست... اگر جرم و جنایت هست... اینها فساد هستند و باید اصلاح بشوند.»(6)

ناگفته نماند که بسیاری از مسئولین نظام منتخب مردم هستند، رئیس جمهور، نمایندگان مجلس، نمایندگان مجلس خبرگان و... توسط رای مستقیم مردم انتخاب می شوند اگر مردم دقت لازم را در انتخاب این مسئولین نداشته باشند، نمی توان انتظار داشت که همه مشکلات با عزل آنها حل شود، بنابراین برای اصلاح امور، مردم باید در انتخاب و تعیین مسئولان نظام، دقت لازم و کافی را انجام دهند و بهترین و شایسته ترین افراد را برای احراز مسئولیت ها انتخاب نمایند.

کوتاهی مردم در انتخاب مسئولین شایسته و عدم احساس مسئولیت آنان در این خصوص سبب بروز مشکلات زیادی برای نظام خواهد شد. بنابراین پیش گیری و دقت در انتخاب افراد شایسته برای مسئولیت ها توسط مردم، بسیار آسان تر از درمان و عزل آنهاست.

البته مقام معظم رهبری در صورت کوتاهی مسئولین در انجام وظایف خویش و وجود انحرافات به وظیفه خویش عمل نموده و با نصیحت و تذکر و در صورت لزوم، عزل آنان، زمینه اصلاح امور را فراهم می سازد.

پاورقی:

1. قانون اساسی، اصل 110، بند ششم.
2. قانون اساسی، اصل 110، بند دهم.
3. مصباح یزدی، محمد تقی، پرسشها و پاسخ ها، موسسه اموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، 1379، ج 3.‌ص 87.
4. پرسش و پاسخ از محضر رهبر معظم انقلاب اسلامی، موسسه قدر ولایت، 1380، ص 397 و 398.
5. منشور اصلاحات، مرکز آموزش و پژوهش سازمان تبلیغات اسلامی، 1379، ص 5.
6. همان، ص 53.

روح الله حسینی مقدم- طلبه مدرسه امام خمینی بوشهر/ انتهای پیام