جنبش دانشجویی پیش از انقلاب اسلامی مردم ایران، گاه با هدایت مکاتب فکری غربی و شرقی و حمایت احزاب و مجموعه های دست نشانده به جنب و جوش می افتاد و گاه تحت تاثیر جو اختناق رژیم پهلوی با افول و رکود مواجه می شد.

در تاریخ معاصر، دانشگاه همواره دچار تنوع ایدوئولوژی بود و گرایش های مارکسیستی، ناسیونالیستی و لیبرالیستی در دانشگاه ها جولان میداد، اصلا خود دانشگاه موظف به تبلیغ تفکر موهوم ناسیونالیسم براساس باستان گرایی، به عنوان اصلی ترین ایدئولوژی رژیم پهلوی شده بود.

اندیشه های اسلامی نیز گاهی در میان دانشجویان فعال در این عرصه دیده می شد اما اکثرا دارای تمایلات به اصطلاح روشنفکری دینی و تجددزدگی و التقاط بودند.

باگذشت زمان تجربیات پدید آمده موجب قطع امید اغلب دانشجویان از وعده ها و شعار های ملی گرایان و لیبرال ها گردید. بخصوص که تدریجا ماهیت وابسته برخی چهره های این جریان و دست نشاندگی آنها عیان شد.

در این بازه ندای حق خواهی روحانیت مبارز شیعه به رهبری امام خمینی(ره) و از طرفی ارتباط مستمر چهره های معروف و اهل نظر روحانیت مبارز و انقلابی مانند شهید مطهری، شهید بهشتی و شهید مفتح و مرحوم علامه جعفری با جنبش دانشجویی، قیام خونین 15 خرداد 1342 و همراهی توده های مردم موجب این شد، که جنبش دانشجویی ایران میل بیشتری به مبارزات صریح ضد سلطنتی و ضد آمریکایی پیدا کند. به همین دلیل در مقطعی جریان فکری متمایل به تفسیر التقاطی  مارکسیستی از اسلام، به دلیل در پیش گرفتن رویکرد عملیات نظامی شبه چریکی در میان بخشی از دانشجویان از نفوذ مناسبی برخوردار بود.

اما در نهایت فعال شدن روحانیونی که مروج اندیشه اسلام فقاهتی در قالب و بیانی نو و سرشار از پیام مبارزه جویانه بودند، با شکست کامل رویکرد جنبش چریکی همراه شد و به تدریج از سال 52 تا 57 فضای دانشگاه ها به نفع افزایش وزنه جریان مذهبی پیرو روحانیت و اسلام فقاهتی تغییر حالت داد و بدین ترتیب طیف نیرو های مذهبی در جنبش دانشجویی به عنوان یک وزنه مستقل و قابل توجه در دانشگاه ها شناخته شد.

دانشگاه ها مملو از شور و نشاط انقلابی جوانان مومن و آزادی خواه شد و نماد های مذهبی روز به روز در دانشگاه ها بیشتر به چشم آمد. شکل گیری هیات های مذهبی خانگی با محوریت دانشجویان مبارز مذهبی و انقلابی، افزایش تعداد دختران محجبه در دانشگاه ها که حجاب اسلامی را تبدیل به نماد مبارزه دانشجویان مذهبی با رژیم شاه و سکولاریسم کرده بودند و همچنین برگزاری نماز های جماعت توسط روحانیون و دانشجویان از جمله این نماد ها و مبارزات است.

به برکت انقلاب اسلامی، جنبش دانشجویی ایران پس از سال ها درگیری با تفکرات التقاطی تزریق شده از هژمونی شرق و غرب، حرفی نو به زبان آورد و ایدئولوژی حاکمیت اسلام را به رهبری امام خمینی(ره) در بین جوانان و اقشار مختلف جامعه تبلیغ کرد. این بار جنبش دانشجویی حس کرد که خودش دارد به سمت آرمان هایش حرکت می کند، آرمان هایی والا که منشاء آن امپریالیسم جهانی و دست نشانده های آن نیستند بلکه آرمانی والا و الهی.

جریانات در فضای جنبش دانشجویی به گونه ای پیش رفت که از 13 آبان 57 به بعد هژمونی اسلام اصیل فقاهتی بر جنبش دانشجویی مسجل شد.

اصلی ترین عامل کشش انقلاب اسلامی برای جنبش دانشجویی، خودجوش بودن آن بود، چرا که دانشجویان به تنگ آمده از استبداد رژیم پهلوی و خفگان حاکم بر جامعه، برای اولین بار آزادی رابه عینه تجربه کردند و از طرفی جنبه الهی آن موجب شد که هر خطری را به جان بخرند.

بزرگترین کاری که انقلاب اسلامی برای جنبش دانشجویی انجام داد این بود که برای اولین بار در تاریخ معاصر ایران، اعتراضات عدالت طلبانه دانشجویان را به مبارزات انقلابی مردم گره زد و تحت فرماندهی، رهبری فرزانه در نهایت قیام 22 بهمن 1357 به پیروزی رسید.

خبرنامه دانشجویان ایران: محمدمهدی امین‌پور