حقوق جزا به مجموعه قواعد کلی و مشترک حاکم بر تحقق جرایم و ضوابط تعیین شده از سوی دولت در تعریف مجازات ها حقوق جزا گفته میشود . نهاد قانونگذار با تعریف جرم و مجازات ضمن پیشگیری از وقوع جرم ، جامعه و افراد آن را از ارتکاب جرم و آثار زیان بار حفظ کرده است . اشخاص قانون شکن از عواقب و مجازات اعمال مجرمانه برحذر میدارد . از آن جا که برخی دیگر از قواعد حقوق جزا از حقوق اشخاص در برابر یکدیگر حمایت می شوند ، برخی از دانشمندان حقوق جزا را ترکیبی از حقوق عمومی و خصوصی دانسته اند .
از ویژگی های حقوق جزا میتوان به موارد ذیل اشاره نمود :
الف – نظارت بر مجازات ها :
دولت موظف است با وضع مجازات و مقررات کیفری نظم عمومی را حفظ کرده و ضمن نظارت بر اجرای مجازات این مهم را با زبان آمرانه قانونی تامین کند .
ب – ضمانت اجرای مقررات عمومی :
دولت برای اینکه بسیاری از امور حقوقی و مدنی و تجاری به درستی در جامعه اجرا شوند از حقوق جزا به عنوان ضمانت اجرایی محکمی استفاده می نماید .
ج _ مسئولیت اعاده حیثیت افراد :
در دعاوی کیفری بر خلاف دعاوی در محاکم قضایی مدنی حیثیت ، شرافت ، آزادی و جان افراد به خطر می افتد ، لذا حقوق جزا متکفل اعاده حیثیت و شرف افراد و حافظ آزادی جان و مال و ناموس افراد جامعه است .
حال با ذکر مقدمه و تبیین جایگاه حقوق جزا و ویژگی های آن با نگاهی شرعی اصولی را که اساس این رشته حقوق را تشکیل می دهند به جهت قدرت فوق بشری واضع آن از اهمیت و ثبات برخوردار بوده و همگانی و همیشگی می باشد . بر خلاف سایر سیستم های حقوقی که در آن ها انسان پیشرو محسوب میشود ، ولی در حقوق مبتنی بر مذهب ، فرد انسانی تابع و پیرو آن قلمداد می گردد .
در حقوق قضایی کیفری اسلام چهار منبع مهم ذیل هم در مذهب اهل تشیع و تسنن قابل بررسی است
1. قرآن مجید : قرآن مجید از مهمترین منابع حقوق جزا در اسلام است و احکام و قواعد حقوقی آن  اعم از کیفری و مدنی که در حدود یک ششم این کتاب آسمانی را دربردارد و اصطلاحا آیات الاحکام نام دارد و در بین آیات قرار گرفته اند .
2. سنت : که مراد از آن گفتار ، کردار و تقریر معصوم است و پس از قرآن مهم ترین منبع حقوق جزای اسلام به شمار میرود که البته شرط اساسی آن انتصاب یقینی آن به معصوم است که در غیر اینصورت نمی توان آن را در حقوق مورد استفاده قرار داد .
3. اجماع : اتفاق نظر صاحبنظران حقوق اسلامی در حکم مساله ای را در عصر غیبت اجماع می گویند و در اینصورت اجماع ایشان حکم شرعی تلقی شده و لازم الرعایه است .
4. عقل : یا ادله عقلی که ارزش قانونی دارد و عبارت است از حکم عقل که بوسیله احکام شرعی ، استخراج و استنباط میگردد. دلیل عقل ممکن است مستقل باشد و بدون دخالت شرعی احکامی را استنباط نماید مانند حکم به ضرورت شخصی که در آب غرق میشود .
در پایان باید به این نکته توجه کرد که در مذهب تشیع برای قیاس اعتبار لحاظ نشده است در موارد سکوت یا نبود نص قرآن و سنت نیز باید از متون قانونی راه حل بدست آورد ، اما فقهای اهل تسنن علاوه بر کتاب ، سنت ، عقل ، اجماع ، قیاس را نیز از منابع حقوق جزا می شمارند و مورد بهره برداری قرار می دهند .

کلمات کلیدی