مسأله غنیسازی در داخل خاک ایران اسلامی یکی از مسائلی است که هر چه روند مذاکرات جلوتر رفت، به نقطه اختلاف مهمتری میان اعضای مذاکره کننده بدل شده است و بیتردید رفع آن با دشواریهای بسیاری همراه خواهد بود.
مذاکرات غیرمستقیم ایران اسلامی و ایالات متحده با هدف کاهش تنش در عرصه برنامه هستهای و تحریمها آغاز و همچنان ادامه دارد و تا کنون و با گذشت پنج دور از این مذاکرات؛ عباس عراقچی (وزیر امور خارجه ایران) پیام واضح و صریح جمهوری اسلامی ایران را چنین اعلام کرده است: "غنیسازی هستهای خط قرمز ماست و هر توافقی باید حقوق ایران را تضمین کند." و استیو ویتکاف (نماینده ویژه دونالد ترامپ) نیز تأکید دارد که مذاکرات اخیر؛ گامی محتاطانه به جلو محسوب میشود اما "اقدامات ملموس" ایران برای محدودسازی برنامه هستهای از ضروریات پیشروی این مذاکرات است!
در این میان باید توجه داشت که طی سه جلسه نخست مذاکرات غیرمستقیم، کلیات فعالیتهای هستهای ایران مورد واکاوی و بحث قرار گرفت و روی این کلیات، تفاهماتی ضمنی شکل گرفته است. اما حقیقت این است که نمیتوان روی کلیات، حساب خاصی باز کرد از این رو؛ در جلسات آتی قرار بر این شد که روی جزئیات فنی و جزئیات تخصصی تمرکز بیشتری شود و مسائل با دقتی بالاتر مورد بحث قرار گیرد. اما بیتردید باید این دو موضوع را از یکدیگر تفکیک کنیم. موضوع اول، مسائلی که طی جلسه و پشت میز در جریان مذاکرات مطرح میشود و موضوع دیگر، مسائلی است که غربیها و آمریکاییها خارج از جلسه مطرح میکنند و انتظار اجرای آن را از جمهوری اسلامی دارند.
حائز اهمیت آنکه هنوز هم با گذشت پنج دور از مذاکرات ایران و آمریکا و تفاهمات و اختلافات مشاهده شده، برای پیشبینی نتیجه قطعی زود است و باید با نگاهی ژرف و بلندمدت به مسئلهای اینچنینی نگریست.
رفع تحریمها، خواسته اصلی ایران
آنچه که در این میان از اهمیت ویژهای برخوردار است خواسته و هدف اصلی ایران اسلامی از روند مذاکرات با طرف غربی است. جمهوری اسلامی بنای خود را بر رفع و کاهش تحریمها گذاشته و وارد میدان مذاکره شده است.
ماجرای کنسرسیوم هستهای چیست؟
بیتردید رسیدن به چنین توافقی، سازوکارهای پیچیده خود را دارد و ساده نیست، ضمن اینکه؛ بسیاری از تحریمهایی که علیه ایران اسلامی وضع شده در کنگره آمریکا تبدیل به قانون شده و به همین خاطر عملاً رفع آنها از دایره اختیارات رئیس جمهور خارج است و بنابراین باید دید آیا ترامپ این اقتدار را دارد که تحریمهایی که در اختیار کنگره است را لغو کند یا خیر؟!
پیشنهاد "کنسرسیوم هستهای"
در میان ادامه روند مذاکرات و بهانهتراشیهای ایالات متحده؛ جمهوری اسلامی ایده تشکیل یک کنسرسیوم از کشورهای خاورمیانه شامل ایران، عربستان و امارات متحده عربی برای غنیسازی اورانیوم را مطرح کرده است.
این پیشنهاد به عنوان راهی برای جلب حمایت کشورهای حوزه خلیج فارس از موضع ایران، مبنی بر اینکه باید اجازه حفظ تواناییهای غنیسازی را داشته باشد، تلقی میشود.
ایران اسلامی همواره تأکید داشته و دارد که موضوع غنیسازی یک امر ملی است و خط قرمز کشور محسوب میشود و از این رو؛ جمهوری اسلامی هر گونه توقف موقت در غنیسازی را هم قابل مذاکره نمیداند چه برسد به توقف کامل آن.
از طرفی، باید توجه داشت که "کنسرسیوم هستهای" موضوعی است که طی روزهای اخیر و گذشت چندین دور از مذاکرات جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده بر سر زبانها افتاده است.
در واقع؛ رسانههای غربی بالاخص "روزنامه نیویورک تایمز" طی انتشار گزارشها و اخبار مختلفی، مدعی شدهاند که ایران اسلامی به طرف آمریکایی پیشنهاد داده است تا با پذیرش "کنسرسیوم هستهای" دستیابی به توافق را تسریع کند و این در حالی است که احتمال مخالفت ایالات متحده با این کنسرسیوم بسیار زیاد است چرا که آنها اساساً با غنیسازی کشور ما مشکل دارند و هدف اصلیشان متوقف سازی کامل آن است.
کنسرسیوم مورد نظر ایران قرار است بر پایه تأسیسات ایرانی شکل گیرد و سطح غنیسازی به ۳.۶۷ درصد بازگردد؛ سطحی که در توافق هستهای سال ۲۰۱۵ میان تهران و شش قدرت جهانی تعیین شده بود؛ توافقی که دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۸ بهطور یکجانبه از آن خارج شد و ایران اسلامی را با مشکلات فزایندهای مواجه ساخت.
ماجرای کنسرسیوم هستهای چیست؟
آمریکا همواره خواستار متوقف سازی کامل غنیسازی در ایران و برچیده شدن تمام تأسیسات هستهای این کشور است. با این حال، در میان اختلافنظرهای داخلی در واشنگتن، ترامپ هنوز تصمیم نهایی را در این باره نگرفته است.
ایران کنسرسیومی پیشنهاد نداده است!
پس از انتشار اخبار و گزارشهای بسیاری مبنی بر پیشنهاد "کنسرسیوم هستهای" از سوی ایران، مجید تخت روانچی (معاون سیاسی وزیر خارجه ایران) صراحتاً اعلام کرد که طرح موضوع کنسرسیوم از سوی ایران نبوده است و طرف مقابل آن را مطرح کرده که ایران آن را قابل بررسی دانسته است.
به بیان دیگر، طرح "کنسرسیوم هستهای" ایده خوبی است و جمهوری اسلامی ایران میتواند آن را بررسی کند؛ البته منوط به آنکه جایگزین غنیسازی مستقل جمهوری اسلامی نباشد.
ایران اعلام کرده است که به کنسرسیومی که سوخت تولید کند و نیاز کشورهای منطقه را تأمین کند میتواند کمک کند؛ ولی این موضوع از بحث غنیسازی داخلی و ملی مجزا است.
مسأله غنیسازی در داخل خاک ایران اسلامی یکی از مسائلی است که هر چه روند مذاکرات جلوتر رفت، به نقطه اختلاف مهمتری میان اعضای مذاکره کننده بدل شده است و بیتردید رفع آن با دشواریهای بسیاری همراه خواهد بود ضمن اینکه قطعیتی برای حل این مشکل و اختلاف وجود ندارد.
در واقع؛ آنچه برای ایران اسلامی حائز اهمیت است "غنیسازی در داخل" خواهد بود و این مهم بدان معنا است که فرایند غنیسازی تحت هر کنسرسیومی در داخل کشور و به طور کامل و بومی انجام شود.
ماجرای کنسرسیوم هستهای چیست؟
نتیجه گیری:
با تمام آنچه که گفته شد؛ از این پس همه چیز به این بستگی دارد که سردمداران آمریکایی تا چه اندازه میتوانند صادق باشند تا به توافقی عملی و واقعی نزدیک شوند. کنسرسیوم هستهای نیز میتواند یکی از راهکارهای مؤثر برای کشور ما باشد. اگر طرف غربی نبست به فعالیتهای هستهای جمهوری اسلامی ایران نگرانی دارد، میتواند همانطور که اعلام کردهایم بر اساس قوانین بینالمللی بر این روند نظارت داشته باشد.
درباره بهرهبرداری از دانش هستهای و استفاده صلحآمیز از این انرژی جهانی نیز، کشور ما به عنوان یکی از اعضای NPT حق استفاده از این انرژی را دارا است کشوری نمیتواند این حق قانونی و طبیعی را از ما سلب کند و بیتردید از منافع کشور خود در سطوح مختلف بینالمللی دفاع خواهیم کرد تا کوچکترین خدشهای به استقلال و اقتدار آن وارد نشود.
